Als je mee doet met een kompastocht bij Buitenlies op de Ermelosche heide, dan leer je navigeren met kaart en kompas. Maar hoe werkt navigatie precies? Dat heeft alles te maken met coördinatenstelsels.

Ontstaan van coördinatenstelsels
Coördinatenstelsels zijn ontstaan uit de behoefte om locaties nauwkeurig te bepalen. Een coördinatenstelsel bestaat uit een stelsel van lijnen, ook wel gridlijnen genoemd. Het meest bekende stelsel is het cartetisch coördinatenstelsel, geïntroduceerd door René Descartes, een wiskundige uit de 17e eeuw. Dit stelsel gebruikt twee loodrechte assen (x en y) om punten in een vlak vast te leggen.

Mondiale coördinatenstelsels
Op een kaart kan je achterhalen welk coördinatenstelsel er gebruikt wordt. 

Er zijn een aantal coördinatenstelsel die over de gehele wereld gebruikt worden, het geografische coördinatenstelsel en het UTM grid.

Het geografische coördinatenstelsel

Het geografisch coördinatenstelsel bestaat uit breedtegraden en lengtegraden.
Een breedtegraad zegt hoe ver iets van de evenaar ligt, naar het noorden of zuiden. Dit wordt ook wel "poolshoogte" genoemd. Breedtegraden zijn de horizontale denkbeeldige cirkels, net als de evenaar. Een lengtegraad zegt hoe ver iets van de nulmeridiaan ligt, naar het oosten of westen. De lijnen lopen van pool naar pool. De nulmeridiaan loopt van noord naar zuid, door een plaats in Engeland: Greenwich.

De coördinaten worden als volgt geschreven: 52°16'59"N 5°39'58"E.

52 = breedtegraad

16 = 16 minuten (graden zijn verdeeld in minuten, 1 graad is 60 minuten)

59 = 59 seconde (minuten zijn verdeeld in seconde, 1 minuut is 60 seconde)

N = Noordelijk halfrond (noorderbreedte)

5 = lengtegraad

39 = 39 minuten

58 = 58 seconde

E = ten oosten van Greenwich

Universal Transverse Mercator (UTM)
UTM verdeeld de wereld in 60 verticale stroken, die we zones noemen. Elke zone is ongeveer 6 graden breed. Dit coördinatensysteem wordt gebruikt met meters in plaats van graden.
Een UTM-coördinaat ziet er bijvoorbeeld zo uit:
• Zone 31U 630000 5800000
Dit betekent:
• Zone 31U: een strook van de aarde (bijvoorbeeld waar Nederland in ligt)
• 630000: hoe ver naar het oosten (in meters)
• 5800000: hoe ver naar het noorden (in meters)

Nationaal coördinatenstelsel

Rijksdriehoeksmeting (RD)

Dit is het coördinatenstelsel van Nederland, ontstaan in de 19e eeuw. Het werd ontwikkeld om kadastrale percelen nauwkeurig in kaart te brengen voor belastingheffing.
In de 19e eeuw (meer dan 100 jaar geleden) wilde de Nederlandse overheid precies weten waar elk stukje land lag. Dat was belangrijk voor bijvoorbeeld:

• Het maken van kaarten
• Het bijhouden van wie welk stuk grond bezit (voor het kadaster)
• Het bepalen van hoeveel belasting iemand moest betalen voor zijn grond

De coördinaten in het RD stelsel worden als volgt weergegeven: bijvoorbeeld 175.30 – 477.18
Het eerste getal (175.30) is de oostelijke richting. Het tweede getal (477.18) is de noordelijke richting 

Het nulpunt van het RD-stelsel ligt bij Amersfoort. Dat is het middelpunt van het systeem. Vanaf daar wordt alles gemeten.